Bối rối với hai câu trắc nghiệm trong đề thi tiếng Anh

Cụ thể, câu 31 của mã đề 401 yêu cầu thí sinh tìm từ cần sửa: Their pioneering (A) research showed that the learning motivation of the two groups of learners was quite distinctive (B) from each other, and the comparative (C) group whose learning motivation was stronger performed better than the control (D) group.

Nguyễn Quang Hòa, trường THPT Sơn Tây, Hà Nội, mất hai phút "đơ" khi làm đến câu này. Ban đầu em khoanh B, sau lại chọn C với suy nghĩ cụm "comparative group" phải sửa thành "comparison group". Trong khi đó, Phùng Thanh Thảo, THPT Cẩm Phả, Quảng Ninh, cho rằng cả B và C đều là đáp án đúng, nhưng nghiêng về chọn B bởi "distinctive" gần gũi với học sinh. Từ này phải sửa thành "distinct".

Chọn B (distinctive) hay C (comparative) cũng khiến nhiều giáo viên đau đầu. Cô Hoàng Xuân, giáo viên tiếng Anh hệ thống tuyển sinh 247, cho hay dùng từ "distinctive" trong câu trên chắc chắn sai (tức đáp án B đúng) vì từ điển Cambridge và Oxford không có cách sử dụng "distinctive from".

Từ điển giải thích "distinctive" là mang tính đặc trưng, điển hình, thường kết hợp với danh từ và không đi với "from". Cách dùng đúng là "distinct from". Ngoài ra, sau khi tìm hiểu thêm, cô biết có tồn tại cụm từ "comparison group" và đây là một cụm từ cố định. Do đó, dùng "comparative" cũng sai (đáp án C).

"Tôi không nghĩ có các cụm từ chuyên ngành như vậy. Những cụm đó thường chỉ dùng trong nghiên cứu, học sinh khó biết được", cô Xuân cho hay.

Cô Trang Anh, giáo viên luyện thi tiếng Anh với gần 650.000 lượt theo dõi trên Facebook, nói "distinctive có nghĩa là khác biệt, dễ nhận thấy so với những thứ khác trong khi câu đang nói về động cơ học tập của hai nhóm người học nên không thể dùng "distinctive from each other" trong ngữ cảnh câu này. Tuy nhiên "comparative group" lại không ổn về mặt thuật ngữ khoa học, phù hợp hơn phải là "comparison group". Do đó, giữa đáp án B và C, đáp án B hợp lý hơn, từ cần sửa trong câu 31 là "distinctive".

Cô Lại Thị Phương Thảo, Phó hiệu trưởng trường THPT chuyên Ngoại ngữ, cũng có sự phân vân. "Khi đọc câu này, tôi nhìn thấy ngay về mặt cấu trúc, comparative phải là danh từ để tương đương với cụm từ control group và vì thế chọn đáp án C. Tuy nhiên xem lại đáp án B lại phát hiện ra distinctive không đi với from nên đáp án này cũng không đúng", cô Thảo giải thích.

Tuy nhiên, một giảng viên cao học ngành Ngôn ngữ học ứng dụng người Việt ở Mỹ, nói dùng "distinctive from" không sai. Khi tìm kiếm trên Corpus of Contemporary American English - kho dữ liệu về tiếng Anh Mỹ đương đại, "distinctive from" tuy không phổ biến nhưng cũng được dùng gần 50 lần.

Giảng viên này cho rằng người ra đề sơ suất khi chọn nội dung của câu hỏi. Những khái niệm như "experimental group", "treatment group", "comparison group", "control group" là các cụm từ chuyên ngành về phương pháp nghiên cứu, không phù hợp để kiểm tra kiến thức ngữ pháp tiếng Anh của học sinh phổ thông. Các nhà ngôn ngữ học gọi chúng là "constructions", "prefabricated chunks", "lexical bundles", "formulaic sequences" - tức là các cấu trúc sẵn có, cố định, chiếm 30-50% của tiếng Anh, theo nhiều nghiên cứu.

Trong khi đó, mọi người thường nghĩ ngữ pháp tiếng Anh tuân theo nguyên tắc Open Principle của Chomsky, nghĩa là lắp ghép các từ vào cùng nhau dựa trên nguyên tắc mở. Chẳng hạn, trong tiếng Anh có quy tắc tính từ đứng trước danh từ (comparative group), hoặc danh từ cũng có thể đứng trước bổ nghĩa cho một danh từ khác (comparison group). Nếu chỉ tuân theo nguyên tắc ngữ pháp thuần tuý, cụm từ "comparative group" không sai. Tuy nhiên, về mặt quy ước sử dụng và theo quy ước thành ngữ, cụm từ này lại sai theo thông lệ của giới nghiên cứu quốc tế mà học sinh không thể biết được.

Giảng viên này dự đoán người ra đề chắc hẳn có đáp án là C, vì xét ngữ cảnh của câu, cụm từ này phải là "experimental group" hoặc "treatment group".

Tất cả đều đồng tình câu 31 chưa phù hợp với học sinh cấp ba. Cô Phương Thảo, Hoàng Xuân đề xuất Bộ Giáo dục và Đào tạo công nhận cả hai đáp án B và C để không gây thiệt thòi cho thí sinh.

Câu 31 trong mã đề thi 401 môn tiếng Anh thi tốt nghiệp THPT chiều 29/6. Ảnh: VnExpress — Câu 31 trong mã đề thi 401 môn tiếng Anh thi tốt nghiệp THPT chiều 29/6. Ảnh: *VnExpress*

Ngoài ra, câu 18 của mã đề 401 cũng gây quan điểm trái chiều, với yêu cầu điền từ vào chỗ trống:

The journalist is talking about having a new______ published in the local newspaper next week (Nhà báo đang nói chuyện về ______ được xuất bản trên tờ báo địa phương vào tuần tới).

A. editor

B. documentary

C. cartoon

D. article

Với 4 đáp án gợi ý, anh Nguyễn Trung Dũng, chuyên gia xây dựng và thẩm định chương trình của một hệ thống giáo dục, cho biết câu này chọn C hay D đều đúng.

Article - bài báo (đáp án D) phù hợp với chủ thể là "journalist". Dù vậy, đáp án C - cartoon (tranh biếm họa/tranh hài/truyện tranh) cũng có thể phù hợp với "published in the local newspaper". Theo anh, đây là một trong nhiều mục thường xuất hiện trong các tờ báo nước ngoài. Do đó, đáp án "cartoon" nghe có vẻ không thuận nhưng hoàn toàn không sai về cả nội dung và ngữ pháp.

"Không phải trong câu có 'the journalist' thì nội dung còn lại phải là 'article'. Suy luận như vậy là cứng nhắc", anh Dũng lập luận.

Một chuyên gia tiếng Anh cũng cho rằng phương án "cartoon" hoàn toàn có thể là một phương án trả lời đúng và có giá trị tương đương với từ "article" về các thuộc tính trong trường nghĩa.

Cô Dương Thị Hương, giáo viên tiếng Anh, trường THPT chuyên Lê Quý Đôn, Điện Biên, nhận định học sinh sẽ chọn D vì căn cứ vào ba từ khóa journalist, publish, newspaper. "Các em không nghĩ cartoon vì hiển nhiên article là tối ưu rồi", cô Hương nói.

Trả lời VnExpress chiều 30/6, GS. TS Nguyễn Ngọc Hà, Trưởng ban ra đề thi tốt nghiệp THPT, nói đã tiếp nhận phản ánh. Với câu 18, ông Hà cho hay tổ ra đề thi môn Tiếng Anh khẳng định D - article là đáp án đúng.

Cụ thể, "cartoon" nghĩa là phim hoạt hình (a film that is made by photographing a series of drawings - Từ điển Longman Dictionary of Contempary English). Với nét nghĩa này, "cartoon" không hợp với văn cảnh của "newspaper". Vì vậy, trong bốn lựa chọn thì D là đáp án đúng.

Với câu 31, ông Hà cho hay tổ ra đề thi đang rà soát và sẽ trả lời sau.